“Bác sĩ học võ nhằm rèn luyện sức khỏe, không phải để đánh nhau. Bệnh viện chứ đâu phải là đấu trường”, Nguyễn Trọng Anh, bác sĩ Phòng khám chấn thương chỉnh hình, nhận định.
Đồng hồ điểm 16h30, bác sĩ Lư Lan Vi, Trưởng khoa nhi C Bệnh viện Bệnh Nhiệt Đới, thay áo blouse trắng thành bộ võ phục, rồi bước đến sân tập cùng 30 đồng nghiệp khác.
Đã hơn 3 tháng kể từ khi người phụ nữ 37 tuổi theo học bộ môn võ Aikido. Cứ đến chiều thứ 3 và thứ 5 hàng tuần, nữ bác sĩ lại có mặt ở hội trường bệnh viện để tiếp tục học những động tác mới. Ngoài Lan Vi, nhiều bác sĩ, cán bộ y tế khác cũng theo học lớp võ này.
Trao đổi với Zing.vn, cô cho biết học võ để rèn luyện sức khỏe, giảm stress. “Nếu như mình có gặp trường hợp bị tấn công thì cũng được tự tin. Nhưng cái chính yếu vẫn là giúp bản thân khỏe mạnh, hiểu mình hơn”.
Tuy nhiên, vẫn có bệnh viện việc đặt mục tiêu các y, bác sĩ học võ để tránh bị bạo hành lên hàng đầu.
Thực hư bác sĩ học võ để chống bạo hành
Cách đây nửa năm, dư luận xôn xao khi báo chí đưa tin lãnh đạo Bệnh viện Đa khoa Hùng Vương (Phú Thọ) thuê võ sư về dạy cho bác sĩ, cán bộ y tế để học cách phòng thân, ứng xử với các tình huống cấp bách xảy ra của những đối tượng cá biệt như say xỉn, côn đồ hay xử lý tốt các tình huống xô xát trong bệnh viện, tránh xảy ra tình trạng hành hung nhân viên y tế.
Tại TP. HCM, một số bệnh viện như Bệnh viện Chợ Rẫy, Bệnh viện Bệnh Nhiệt Đới cũng tổ chức các lớp võ thuật với những võ sư chuyên nghiệp giảng dạy để nhân viên y tế theo học.
Bệnh viện Bệnh Nhiệt Đới đã tổ chức cho các y, bác sĩ học võ được gần 4 tháng. Ảnh: Lê Trọng.
TS.BS Nguyễn Văn Vĩnh Châu, Giám đốc bệnh viện Bệnh Nhiệt Đới, tiết lộ câu lạc bộ võ Aikido hoạt động từ tháng 6 và đã thu hút gần 100 y, bác sĩ của bệnh viện ghi danh. Tuy nhiên, mỗi buổi học chỉ có khoảng 30 người tham gia do đa phần bác sĩ, điều dưỡng vướng lịch trực.
TS.BS Vĩnh Châu cho biết mục đích của lớp võ là để “anh chị em trong bệnh viện có môi trường rèn luyện thể chất, sức khỏe tốt hơn và giao lưu với nhau”.
“Tôi cũng cam đoan y bác sĩ không học võ để tự vệ trong trường hợp xô xát với người nhà bệnh nhân. Bộ môn Aikido mà chúng tôi đang học, để có thể tự vệ được cũng phải mất 4-5 năm tập luyện. Mục đích của Aikido cũng không phải để tấn công ai”, bác sĩ Vĩnh Châu quả quyết.
Bà Phan Thị Ngọc Linh, Giám đốc điều hành tổ chức Trung Tâm Nghiên Cứu Cải Tiến Y Tế (CHIR) cũng khẳng định: “Tôi đã làm việc với rất nhiều bệnh viện từ Bắc chí Nam. Có một số bệnh viện tổ chức học võ để nhân viên y tế sinh hoạt thể thao, chứ không phải mục đích để tự vệ khi có bạo hành y tế xảy ra”.
Cùng ý kiến không đồng tình với việc cho bác sĩ học võ, Bác sĩ Nguyễn Trọng Anh, Phòng khám chấn thương chỉnh hình Mỹ quốc, nhấn mạnh: “Bệnh viện chứ đâu phải là đấu trường”.
Theo quan điểm của bác sĩ Võ Xuân Sơn, bác sĩ phẫu thuật cột sống, phòng khám Exson, việc học võ để đối phó với bạo hành y tế chỉ làm gia tăng sự đối đầu, làm xấu thêm về mặt đạo đức xã hội.
“Chưa bao giờ bạo lực lại có thể giải quyết được bạo lực. Chưa bao giờ bạo lực lại có thể trở thành giải pháp đúng đắn cả”
Bác sĩ Võ Xuân Sơn
Các lý do khiến người nhà tấn công thầy thuốc bao gồm bị nhắc nhở giữ trật tự, không đồng ý cách điều trị, không hài lòng vì sự chậm trễ, yêu cầu chuyển viện chưa được đồng ý, người nhà tử vong.
Cá biệt, có những trường hợp đối tượng tấn công nhân viên y tế khi không có người thân đang điều trị tại bệnh viện.
Theo Tổ chức Y tế Thế giới, nạn bạo hành y bác sĩ diễn ra trên phạm vi toàn cầu, chủ yếu do bệnh nhân cùng người nhà gây ra. Ước tính 8-38% nhân viên y tế bị hành hung ít nhất một lần trong đời. Hàng loạt trường hợp phải chịu sự đe dọa, xúc phạm bằng lời nói.
Nhóm y bác sĩ dễ trở thành mục tiêu tấn công nhất là người trực tiếp chăm sóc bệnh nhân hoặc làm ở phòng cấp cứu. Người thầy thuốc cần phải tự bảo vệ mình, chính vì vậy học võ là một trong những giải pháp đang được một số bệnh viện áp dụng hiện nay.
Tuy nhiên, có nhiều ý kiến cho rằng học võ không phải để đánh nhau. Võ thuật giúp bản thân khiêm tốn hơn, tính kỷ luật cao hơn, có trách nhiệm và dám chịu trách nhiệm.
Ngoài ra, luyện tập võ thuật còn giúp các y bác sĩ có sức khỏe để thực hiện tốt công tác chuyên môn cứu người.
Võ không phải biện pháp chống bạo hành?
Trao đổi với Zing.vn, bà Ngọc Linh, nhận định vấn đề bác sĩ bị bạo hành bởi bệnh nhân, gia đình bệnh nhân chỉ là “bề nổi của tảng băng chìm”.
Theo bà, người bệnh, thân nhân say rượu hay phê thuốc không làm chủ được hành vi dẫn đến hành hung bác sĩ không phải nguyên nhân cốt lõi vì nó nằm ngoài tầm kiểm soát của con người. Những người tỉnh táo, trí thức cũng có thể vì rất nhiều lý do khác dẫn đến hành vi không có sự kiềm chế của bản thân.
TS.BS Nguyễn Văn Vĩnh Châu học võ để rèn luyện sức khỏe. Ảnh: Lê Trọng.
Bà Linh nhận định biện pháp để bác sĩ, cán bộ y tế chống bị bạo hành là khơi gợi những cảm xúc tích cực từ cả hai phía.
Quan điểm trên góp phần giải quyết vấn đề về sự thay đổi thái độ phục vụ, giao tiếp của một số ít bác sĩ, nhân viên y tế vẫn còn chậm trong bối cảnh hiện nay.
Ví dụ, những trường hợp bác sĩ nói trống không, gắt gỏng, xử lý chậm, làm tắt quy trình, giải thích chưa cặn kẽ… vẫn diễn ra hàng ngày, khiến bệnh nhân và người nhà của họ không ngại “thượng cẳng tay, hạ cẳng chân” đối với các y, bác sĩ.
Bà Ngọc Linh cho rằng ở cương vị người thầy thuốc, họ phải có thái độ cư xử hòa nhã, lịch sự với người bệnh. “Bác sĩ phải luôn cố gắng cung cấp thông tin kịp thời, đầy đủ, chủ động, giải toả cảm xúc tiêu cực cho người bệnh và thân nhân của họ”, bà nhấn mạnh.
TS.BS Vĩnh Châu cũng đồng tình với quan điểm này. Ông cho rằng cách giải quyết hiệu quả là người bác sĩ cố gắng giao tiếp, giải thích cho bệnh nhân hiểu vấn đề.
“Ở bệnh viện của tôi, trường hợp nếu quá căng thẳng thì sẽ có lực lượng an ninh can thiệp”, ông nói thêm.
Học võ không phải là biện pháp lâu dài để phòng vệ cho bác sĩ. Ảnh: Lê Trọng.
Ngoài ra, ở khía cạnh người bệnh, thân nhân cố gắng chia sẻ những câu chuyện, bày tỏ sự đồng cảm để xoá dần khoảng cách với bác sĩ. Hoặc ít nhất cũng tự tìm hiểu và có cách thức để nhân viên y tế phải hợp tác với mình, cung cấp đầy đủ thông tin cho mình.
“Bảo vệ của bệnh viện cần chủ động xuất hiện ngay khi có bệnh nhân – thân nhân lớn tiếng, làm cho con người dù giận nhưng không “mất khôn”, nhân viên y tế vững tâm lý làm việc, giải thích rõ ràng hơn” – bà Phan Linh nhấn mạnh.
Còn với quan điểm của Ths. Văn Thị Thúy Hường, việc thay đổi tư duy và nhận thức của bác sĩ, cán bộ nhân viên y tế theo hướng cởi mở hơn sẽ giúp họ thấu hiểu đặc thù và sự khắc nghiệt của nghề nghiệp, bối cảnh xã hội, nhu cầu của người dân để từ đó xác định rõ tinh thần trách nhiệm, thái độ làm việc.
Sau cùng, Ths. Hường kết luận ngành y tế (Bộ và các đơn vị y tế), với sự hỗ trợ của truyền thông cần có nhiều biện pháp dưới nhiều hình thức để người dân tôn trọng, thấu hiểu, chia sẻ, đồng cảm với những vất vả, gian nan của nhân viên y tế, và vai trò của nhân viên y tế đối với việc chăm sóc sức khỏe cho nhân dân.
Theo Zing
Tin mới nhất
Môi nứt nẻ tiết lộ gì về sức khỏe?
17:16:39 23/11/2018
Môi khô, nứt nẻ thường xảy ra vào thời tiết lạnh giá của mùa đông. Tuy nhiên, đó cũng có thể là dấu hiệu của bệnh nghiêm trọng như rối loạn tuyến giáp, nhiễm nấm men hay mất nước.
Chế độ dinh dưỡng cần thiết cho cầu thủ bóng đá
17:06:00 23/11/2018
Dinh dưỡng đóng vai trò rất quan trọng trong việc duy trì thể lực, tăng sức bền và khả năng chịu đựng cho các cầu thủ bóng đá.
Tầm quan trọng của dinh dưỡng giai đoạn đầu đời
16:30:35 23/11/2018
Chế độ dinh dưỡng tốt trong giai đoạn đầu đời có thể bảo vệ trẻ khỏi những khó khăn về nhận thức và trí nhớ do căng thẳng gây ra, theo nghiên cứu của các nhà khoa học thuộc Đại học Amsterdam (Hà Lan).
Người uống hơn 30.000 viên thuốc cảm trong suốt 10 năm
16:28:17 23/11/2018
Thay vì nghiện rượu hay thuốc lá, một người đàn ông ở Trung Quốc lại bị nghiện... thuốc cảm lạnh. Suốt 10 năm qua, ông đã uống hơn 30.000 viên thuốc cảm lạnh.
Máy chụp hình ảnh 3D toàn cơ thể người đầu tiên trên thế giới
16:14:56 23/11/2018
Một máy scan cơ thể có thể cho ra những hình ảnh toàn cơ thể dạng 3D vừa mới được các nhà nghiên cứu của Đại học California (Mỹ) phát minh, nhằm giúp nhìn rõ hơn hoạt động chức năng của các cơ quan bên trong cơ thể.
Ăn dâu tây để ngăn ngừa tiểu đường loại 2
16:10:52 23/11/2018
Chỉ cần thay đổi một chút trong thói quen ăn uống hằng ngày, bạn có thể ngăn ngừa căn bệnh tiểu đường loại 2 khó chịu. Một trong những cách rất dễ chịu để ngừa tiểu đường loại 2 là tăng cường ăn dâu tây.
Bà mẹ đơn thân chạy marathon để thoát khỏi trầm cảm
15:36:46 23/11/2018
Sau 2 năm chạy marathon, Nguyên Sa dần lấy lại tinh thần và tìm lại niềm vui cuộc sống.
Quảng Ngãi: Bệnh sốt xuất huyết có chiều hướng tăng mạnh
15:26:33 23/11/2018
Đến thời điểm này, tỉnh Quảng Ngãi ghi nhận trên 600 trường hợp mắc bệnh sốt xuất huyết (SXH). Trong đó, số ca bệnh SXH tại huyện Đức Phổ và TP. Quảng Ngãi đang có chiều hướng tăng mạnh.
Các triệu chứng viêm gan C ở phụ nữ
15:14:51 23/11/2018
Viêm gan C là bệnh do vi-rút mà nếu không điều trị, có thể gây tổn thương gan lâu dài. Trong khi bệnh xảy ra ở cả hai giới, thì nó có thể gây ra các triệu chứng và biến chứng khác nhau ở phụ nữ.
Chuyên gia chỉ mặt top thực phẩm có nguy cơ nhiễm sán cao nhất phải chú ý khi ăn
15:04:17 23/11/2018
Thực phẩm có nguy cơ nhiễm sán phụ thuộc vào môi trường nuôi trồng, nhưng cũng có khi là do thói quen ăn uống của mỗi người chưa đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm.
Hãy bổ sung những thực phẩm này vào bữa ăn để cơ thể luôn được cung cấp đủ nước
14:45:35 23/11/2018
Các thực phẩm giàu nước này là “cứu tinh” cho những ai lười uống nước, hay bị nóng gan và nổi mụn.
Bị cha rung lắc mạnh lúc mới 11 tháng tuổi, bé trai phải sống thực vật suốt đời
14:44:12 23/11/2018
Cả cuộc đời của cậu bé đã không thể sinh sống như người bình thường chỉ vì trong lúc cáu giận, người cha đã rung lắc mạnh đến mức bé bị tổn thương nghiêm trọng.
Người phụ nữ bị tắc ruột sau khi ăn 10 quả hồng, cảnh báo mọi người cẩn trọng khi ăn loại quả này
14:37:20 23/11/2018
Ngon ngọt và giàu dinh dưỡng nhưng ăn hồng bạn cần hết sức cẩn trọng, nếu không muốn bị tắc ruột phải vào viện cấp cứu như người phụ nữ này.
Thường xuyên đau đầu vào buổi sáng có thể là do một vài nguyên nhân sau đây
14:33:48 23/11/2018
Nếu sáng thức dậy, bạn thấy nhức đầu, chóng mặt thì không nên chủ quan bỏ qua mà hãy tìm hiểu xem nguyên nhân đến từ đâu.
Bé không ngủ xuyên đêm ư? Bạn cũng không cần quá lo lắng và đây là lý do vì sao
14:25:20 23/11/2018
Một nghiên cứu mới đây đã chỉ ra rằng trước mốc 1 tuổi thì việc bé không ngủ xuyên đêm cũng không ảnh hưởng đến sự phát triển của bé.
Chỉ cần làm tốt 10 điều này là đã có cơ thể khỏe mạnh đúng nghĩa theo Tổ chức Y tế Thế giới
14:20:58 23/11/2018
Bác sĩ Hứa Anh Hà, Khoa dinh dưỡng lâm sàng của Bệnh viện Thiên Đàm Bắc Kinh nói, chỉ cần làm tốt 10 thói quen sau, bạn sẽ có một cơ thể khỏe mạnh đúng nghĩa.
Đau co rút bàn tay, vì sao?
12:23:22 23/11/2018
Gần đây, nhiều bệnh nhân trẻ đến khám vì đau co rút bàn tay. Có bệnh nhân nữ mới 15 tuổi đã đau co rút bàn tay phải cả tháng nay mỗi khi dùng bút viết.
4 cách giúp bạn cười vui vẻ và chế ngự bệnh tiểu đường
12:14:40 23/11/2018
Lợi ích sức khỏe của tiếng cười là rất nhiều và tiếng cười có vai trò lớn trong việc dẫn đến một kết quả kiểm tra bệnh tiểu đường thật lý tưởng, theo The Health Site.
Nâng ngực bằng silicon làm tăng nguy cơ mắc ung thư, viêm khớp
12:13:12 23/11/2018
Cấy ghép silicon có thể làm tăng nguy cơ viêm khớp, thai chết lưu và thậm chí ung thư, một nghiên cứu mới cho thấy.
Điều tai hại gì sẽ xảy ra khi bạn uống nước quá nhiều?
12:04:18 23/11/2018
Nước cũng có thể trở thành 'chất độc' và gây chết người nếu uống quá nhiều.
Loại thuốc mới trị được dị ứng đậu phộng
12:02:51 23/11/2018
Các bác sĩ của Bệnh viện Nhi Evelina London và Đại học King London (Anh) đã phát triển một loại thuốc để giúp trẻ dung nạp và không còn bị dị ứng đậu phộng dẫn đến tử vong.
Danh sách tham khảo 50 bệnh viện có quy trình can thiệp đột quỵ não cần biết
12:01:30 23/11/2018
Sau khi Thanh Niên Online đăng bài Phải làm để cứu người nhà bị đột quỵ? (ngày 18.11), trong đó nêu vấn đề bệnh nhân cần đến bệnh viện có quy trình can thiệp đột quỵ càng sớm càng tốt, vì nếu đi “nhầm” bệnh viện thì sẽ mất "giờ vàng" củ...
Người bán hủ tiếu gãy 4 xương sườn trong vụ sập nhà ở Sài Gòn
10:47:06 23/11/2018
Ông Lê Văn Đẹp 53 tuổi gãy xương do bị giàn giáo nhà đang xây bất ngờ sập đè.
Kết hợp đông tây y trong đẩy lùi bệnh gút
09:48:05 23/11/2018
Gút là bệnh rối loạn chuyển hóa gây ra những hậu quả nghiêm trọng cho người bệnh với tỷ lệ biến chứng, tử vong cao. Sự phối hợp giữa y học cổ truyền Việt Nam và dùng thuốc hạ axit uric của Pháp các chuyên gia đã tìm ra phương pháp điều ...
Bạc Liêu: Tiêu hủy gần một tấn khô gà không rõ nguồn gốc
09:45:56 23/11/2018
Lực lượng chức năng tỉnh Bạc Liêu vừa tiến hành tiêu hủy một số lượng lớn hàng giả, kém chất lượng, không rõ nguồn gốc, trong đó có khoảng một tấn khô gà.
Thị trường thực phẩm chức năng: hơn 70% là hàng Việt Nam sản xuất
09:44:33 23/11/2018
Từ đầu năm 2000, khi mới xuất hiện trên thị trường, mặt hàng thực thực phẩm chức năng (TPCN) chủ yếu là hàng nhập khẩu. Đến nay, sau gần 20 năm xuất hiện trên thị trường thì có tới hơn 70% sản phẩm do các cơ sở sản xuất TPCN trong nước ...
Bạn có nguy cơ mắc ung thư phổi?
08:59:49 23/11/2018
Ung thư phổi là một trong những loại ung thư có số ca mắc cao nhất tại Việt Nam. Kiểm tra và phát hiện bệnh càng sớm, khả năng chữa khỏi sẽ càng cao.
TPHCM: “Dụ” người dân về trạm y tế khám chữa bệnh ban đầu
08:57:25 23/11/2018
Ngành y tế thành phố đã lên phương án thu hút người bệnh để giúp hệ thống trạm y tế thoát khỏi tình trạng… bỏ không. Các giải pháp tăng bác sĩ, thêm thuốc điều trị cho trạm sẽ được thực thi trên cơ sở hỗ trợ từ bệnh viện tuyến quận, huy...
Ăn mì tôm gây ung thư: Chuyên gia nói gì?
08:47:47 23/11/2018
Mì tôm ( hay còn gọi là mì gói, mì ăn liền) là thực phẩm tiện ích được rất nhiều người yêu thích. Thế nhưng khi có tin đồn mì gói gây ung thư khiến không ít người hoang mang. Vậy thực hư câu chuyện này như thế nào?
Học sinh nghèo stress gấp 1,5 lần học sinh khá giả
08:45:51 23/11/2018
Nghiên cứu mới đây tại 3 trường THPT trên địa bàn TP HCM cho thấy học sinh gia đình kinh tế mức nghèo bị stress cao hơn 1,5 lần học sinh nhà khá giả.
Lý do bạn không nên ăn trứng gà sống
06:35:49 23/11/2018
Trứng sống tiềm ẩn các vi khuẩn truyền nhiễm có thể gây ngộ độc.
Bệnh nhi sốt run cầm cập suốt 10 ngày, bác sĩ lấy khối mủ lớn nằm trong màng cứng tủy
20:12:26 22/11/2018
Bệnh nhi 9 tuổi được gia đình đưa đến BV Xanh pôn vì sốt kéo dài liên tục 10 ngày, trong đó 3 ngày cuối trước khi nhập viện bé sốt 39 – 40 độ, run cầm cập, đau đầu kèm dấu hiệu tê bì chân bên trái. Sau khi nhập viện, các bác sĩ phát hiệ...
Bị liệt tứ chi do đắp thuốc lá chữa đau cột sống cổ
19:59:16 22/11/2018
Ông Hoàng Văn Sơn 41 tuổi nhập viện Đa khoa Phú Thọ do đau cột sống cổ, yếu tứ chi, không đi lại được, mất cảm giác.
4 dấu hiệu cho thấy bạn đang tập gym với huấn luyện viên tồi
17:31:00 22/11/2018
Những huấn luyện viên kém thường yêu cầu người mới bắt đầu tập gym phải tập luyện quá nhiều, gây đau cơ đến mức khiến người tập nản chí và rời bỏ phòng tập.
Trẻ hóa cơ thể bằng thực phẩm
17:29:04 22/11/2018
Không thiếu các lựa chọn để trẻ hóa cơ thể trong thế giới thực vật. Đó là các loại rau, trái cây, thảo mộc, hạt giúp tăng hấp thu các enzym, vitamin, khoáng chất, chất xơ và các chất dinh dưỡng khác, theo Naturalnews.
Học loài cá để chữa suy tim cho người
17:27:53 22/11/2018
Các nhà khoa học Anh phát hiện một số gien trong cơ thể giúp cá có khả năng tự tái tạo, sửa chữa những mô tim hư tổn, từ đó mở ra hy vọng áp dụng cơ chế tuyệt vời này lên bệnh nhân suy tim.
Cô gái đang phẫu thuật não được bác sĩ đánh thức để... hát
17:13:45 22/11/2018
Cô gái trẻ Kira Iaconett vừa trải qua ca phẫu thuật não kỳ lạ. Khi đang phẫu thuật, các bác sĩ đã đánh thức Iaconett dậy và yêu cầu cô hát.
Cứu sống du khách bị nhồi máu cơ tim khi du lịch Phú Quốc
17:12:18 22/11/2018
Sáng 22.11, bác sĩ Nguyễn Văn Sơn, Phó giám đốc Bệnh viện đa khoa tỉnh Kiên Giang, cho biết bệnh viện vừa nhận được thư cảm ơn của anh Phan Tấn Hùng (37 tuổi, ngụ TP.HCM).
Những điều ít ai biết về bệnh tiểu đường
17:10:39 22/11/2018
Nhiều người mắc bệnh tiểu đường vẫn có thể làm việc, học tập và chăm sóc gia đình như bao người khác. Tuy nhiên, việc kiểm soát bệnh tiểu đường là khó khăn và cần những nỗ lực liên tục từ người bệnh.
Mắt ướt, coi chừng ung thư!
16:29:14 22/11/2018
Bạn sở hữu một đôi mắt cứ ngân ngấn lệ, dẫu bạn không khóc? Hãy thử kiểm tra ung thư! Một cậu bé 4 tuổi có đôi mắt ướt đã được phát hiện bị ung thư mô liên kết Ewing.
Một cái ôm nhẹ cũng có thể làm cậu bé... tử vong
16:27:38 22/11/2018
Sinh ra với một hội chứng cực kỳ hiếm gặp, cậu bé John Hudson Dilgen (15 tuổi, ở New York, Mỹ) chỉ cần một cái ôm nhẹ cũng có thể... tử vong.
Đi thẩm mỹ viện xong rồi... 'sống thực vật'
16:16:11 22/11/2018
Ca phẫu thuật thẩm mỹ nâng mũi và nâng ngực đã hủy hoại cuộc sống một phụ nữ. Những biến chứng khiến não cô bị tổn thương nghiêm trọng.
Bộ lạc thọ hơn 100 tuổi chạy khỏe nhất hành tinh
15:35:16 22/11/2018
Người Tarahumara chạy bộ với đôi dép cao su, coi chạy bộ là điều tự nhiên như thói quen ăn, ngủ.
