Ngoài Bắc nói kỳ quặc, trong Nam nói kỳ cục. Từ điển tiếng Việt của Trung tâm Từ điển học (Vietlex) do Hoàng Phê chủ biên giảng kỳ quặc là “kỳ lạ đến mức trái hẳn lẽ thường, khó hiểu”. Còn kỳ cục thì sao?
Từ điển phương ngữ Nam bộ do Nguyễn Văn Ái chủ biên giảng là “kỳ lạ, vô cùng, hết sức, tuyệt”. Thế là quyển từ điển này chỉ lấy có phần ngọn mà bỏ hẳn phần gốc trong cấu trúc ngữ nghĩa của hai tiếng kỳ cục.
Nói về xuất phát điểm của nó thì dân Nam kỳ dùng hai tiếng kỳ cục để chê chứ đâu có phải để khen. Ta hãy xem Việt Nam tự điển của Lê Văn Đức giảng thế nào. Là: “Lạ đời ngộ-nghĩnh – Chướng đời khó coi”. Tuy không kỳ cục nhưng lại giảng ngược “quy trình”. Lẽ ra phải là: “Chướng đời khó coi – Lạ đời ngộ-nghĩnh”. “Quy trình” là chê trước khen sau. Cái nghĩa “vô cùng, hết sức, tuyệt” của Từ điển phương ngữ Nam bộ còn có thể thấy với những từ/ngữ “chê trước khen sau” như: dễ sợ, dữ, ghê… Thấy mà ghê thì đúng là chê nhưng Đẹp ghê thì hết chê. Tự-điển Việt Nam của Ban Tu thư Khai-Trí đã giảng đúng boong cái nghĩa gốc – và cũng chỉ giảng có cái nghĩa này mà thôi – của hai tiếng kỳ cục: Khác thường một cách lố bịch. Vậy, nếu quay về với nghĩa gốc của nó, thì kỳ cục trong Nam là kỳ quặc ngoài Bắc.
Nhưng đâu là xuất xứ của hai tiếng kỳ cục? Đây là một cấu trúc đẳng lập tiếng Hán gồm hai thành tố kỳ [奇] và cục [ì16;]. Kỳ là lạ, hiếm thấy còn cục là cong, hẹp, quanh co. Vì vậy nên kỳ cục [奇ì16;] thường được giảng là “tân kỳ khúc chiết” [新奇曲折], tức “mới lạ, lắt léo”. Cấu trúc đẳng lập này có một danh ngữ đồng âm mà chữ Hán là [棋ì16;]. Hai chữ Hán (kỳ cục) này vốn có nghĩa là bàn cờ, tức kỳ bàn [棋盤] nhưng ngày nay thường được hiểu là cái thế trận, cái nước đi của hai đối thủ trên bàn cờ. Vì vậy nên người ta đã chơi chữ mà tạo ra cái cấu trúc Chủ – Vị (nhận định, tường thuật) thú vị là kỳ cục kỳ cục [棋ì16;奇ì16;] để khen cái nước đi mới lạ, lắt léo, khó đối phó trên bàn cờ. Khốn nỗi dân Việt miền Nam lại không biết được cái nghĩa gốc chính xác của hai tiếng kỳ cục nên lại dùng nó để chê cái mới mà không hay, cái lạ mà lại tệ, nghĩa là đã xài nó theo cái nghĩa đã cho trong Tự-điển Việt Nam của Ban Tu thư Khai-Trí.
Đó là hệ quả của từ nguyên dân gian (folk etymology). Vì chỉ hiểu kỳ cục một cách chung chung mà không biết nghĩa gốc của nó trong tiếng Hán là gì nên người ta đã đánh đồng chữ cục của nó với cục trong cục cằn, cục mịch, cục súc…, mà xài hai tiếng đó theo cái nghĩa “chướng đời khó coi” (Lê Văn Đức), “khác thường một cách lố bịch” (Ban Tu thư Khai-Trí). Phải nói thẳng rằng nhiều khi diễn tiến ngữ nghĩa của một số từ, ngữ đã đi theo một lộ trình kỳ cục chỉ vì sự không biết chữ.
Theo thanhnien
Tin mới nhất
Văn chương bây giờ có giá trị không em?
07:06:15 25/11/2018
Văn chương bây giờ thầy muốn mai sau/ Các em lớn khôn có trí nhân vững cả/ Em biết yêu thương, biết điều hay, lẽ phải/ Đừng dửng dưng Văn đẹp giống như Người.
Những tiếng lóng thanh thiếu niên Mỹ, Anh, Australia hay dùng
06:38:38 25/11/2018
Để chỉ phụ nữ, thanh niên Mỹ dùng từ "Babe", ở Anh quốc dùng từ "Bird" còn Australia và New Zealand lại gọi là "Sheila".
Khuyến khích các nữ sinh tự khám phá tiềm năng qua giáo dục STEM
19:57:57 24/11/2018
Sáng nay (24/11), Hội đồng Anh tại Việt Nam phối hợp cùng Microsoft tổ chức hội thảo và khóa tập huấn về ‘Thúc đẩy sự quan tâm và tham gia của nữ sinh trong khoa học và đổi mới sáng tạo thông qua giáo dục STEM và các kỹ năng số’. 130 đ...
Giáo viên bị Hiệu trưởng xúc phạm gửi tâm thư đến Bộ trưởng Phùng Xuân Nhạ
19:52:31 24/11/2018
Đề nghị được giải thích về những dấu hiệu bất thường trong các khoản thu, chi tài chính của nhà trường, cô H. đã bị chính Hiệu trưởng nhà trường xúc phạm, miệt thị. Quá bức xúc, nữ giáo viên này đã viết tâm thư gửi Bộ trưởng Phùng X...
Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng: Thay vì nghe giảng hãy đối thoại
19:40:17 24/11/2018
“Thay vì nghe giảng thì hãy đối thoại, trao đổi nhiều hơn. Thay vì ngồi lớp thì hãy đi thăm quan nhiều hơn…”
Trường THCS & THPT Nguyễn Bỉnh Khiêm đón nhận Huân chương Lao động hạng Nhì
17:17:10 24/11/2018
Chiều 24/11, Trường THCS&THPT Nguyễn Bỉnh Khiêm (quận Cầu Giấy) đã tổ chức Lễ kỷ niệm 25 năm thành lập trường và đón nhận Huân chương Lao động hạng Nhì. Ủy viên T.Ư Đảng, Phó Bí thư Thường trực Thành ủy Ngô Thị Thanh Hằng tới dự và chúc...
Vai trò của giáo viên thay đổi thế nào trong phương pháp dạy theo chủ đề?
15:20:33 24/11/2018
Phương pháp dạy học theo chủ đề được áp dụng rộng rãi sau cuộc cải cách giáo dục năm 2016 tại các trường học phổ thông Phần Lan đang được thế giới nhìn nhận như một cuộc cách mạng. Hãy cùng tìm hiểu xem vai trò của giáo viên trong lớp s...
Sở Giáo dục Cà Mau giới thiệu công ty bảo hiểm “giải quyết” giáo viên dôi dư
15:10:55 24/11/2018
Ngày 24/11, nguồn tin của PV Dân trí cho biết, Sở Giáo dục và Đào tạo (GD&ĐT) tỉnh Cà Mau “tạo điều kiện” cho một Công ty bảo hiểm nhân thọ tiếp cận các trường học để “giải quyết” số giáo viên, nhân viên dôi dư của ngành.
Tiếng Anh trẻ em: Học số đếm “thần tốc” với trò chơi tạo hình con số
15:09:28 24/11/2018
Dạy con học đếm đã khó, dạy con viết số sẽ phải thế nào đây? Những con số chưa bao giờ làm con thích thú đến thế. Bố mẹ hãy dạy bé số đếm tiếng Anh theo cách đầy sáng tạo theo gợi ý dưới đây nhé!
Nhật Bản: Giáo viên làm việc quá độ tới mức "có thể tử vong"
15:06:20 24/11/2018
Một khảo sát mới đây của chính phủ Nhật Bản cho thấy giáo viên và viên chức trong ngành giáo dục công tác tại các trường tiểu học và trung học nước này phải làm việc trung bình hơn 11 giờ/ngày. Điều này làm dấy lên quan ngại về những vấ...
"Không giảng dạy, không nghiên cứu mà vẫn xưng danh giáo sư là không ổn"
14:56:01 24/11/2018
Các GS,PGS đã nghỉ hưu, hoặc đã chuyển vị trí làm việc sang lĩnh vực không còn tiếp tục hoạt động giáo dục và khoa học (làm ‘quan’ chẳng hạn), theo qui định của Luật giáo dục hiện hành (Điều 71) thì “GS,PGS là chức danh của nhà giáo đan...
13 từ vựng khác nhau trong Anh-Anh và Anh-Mỹ
10:19:21 24/11/2018
Quả bí trong tiếng Anh-Mỹ là 'zucchini' trong khi Anh-Anh sử dụng 'courgette'.
Dạy trẻ những cách sáng tạo với bút sáp màu
09:58:52 24/11/2018
Bằng việc gọt bút sáp màu thành vụn, sử dụng thêm giấy nến và bàn là, bạn có thể hướng dẫn trẻ tạo ra bức tranh độc đáo.
Liên bộ thanh tra vụ tiền tỉ "chống trượt" đầu ra ngoại ngữ tại Đại học Công nghiệp Hà Nội
09:07:59 24/11/2018
Sau loạt bài "Tiền tỉ chống trượt đầu ra ngoại ngữ tại Đại học Công nghiệp Hà Nội" đăng tải trên Báo Lao Động, liên bộ Công Thương, Giáo dục và Đào tạo đã vào cuộc, thành lập đoàn thanh tra để xác minh, trên tinh thần xử lý nghiêm các c...
Học sinh rối loạn tâm thần vì áp lực học hành
09:02:55 24/11/2018
Áp lực học hành, thi cử, mặc cảm gia đình nghèo khó là những nguyên nhân dễ dẫn đến rối loạn tâm thần ở học sinh THPT.
Cậu bé bán hàng rong nói 16 thứ tiếng đổi đời sau một đêm
08:44:29 24/11/2018
Chỉ trong một đêm, cậu bé Salik 14 tuổi người Campuchia đã trở thành hiện tượng Internet, sau khi một du khách người Malaysia đến thăm ngôi đền Angkor đăng tải video cậu nói 10 ngôn ngữ khác nhau lên Facebook.
Nhân lực trong cách mạng công nghiệp 4.0: Robot không thể thay thế được giáo viên mầm non
07:02:58 24/11/2018
Trong bối cảnh cách mạng công nghiệp (CMCN) 4.0, robot sẽ vẫn không thể thay thế được giáo viên mầm non. Tuy vậy, bản thân giáo dục mầm non phải điều chỉnh để không chỉ có năng lực đáp ứng cho công việc tương lai mà còn cả khả năng linh...
18 đội thi quốc tế sắp sang Việt Nam thi lập trình ICPC Asia Hanoi 2018
20:20:42 23/11/2018
Từ ngày 27-30/11/2018, cùng với Olympic Tin học Sinh viên Việt Nam lần thứ 27 (OLP’18), Kỳ thi lập trình sinh viên quốc tế ICPC khu vực châu Á, điểm thi Hà Nội - ICPC Asia Hanoi 2018 sẽ được tổ chức với 125 đội tham dự, trong đó có 18 đ...
Chưa giải 'bài toán' sĩ số lớp, Bộ Giáo dục và Đào tạo đừng nên kỳ vọng nhiều
20:16:19 23/11/2018
Bộ GD&ĐT đang kỳ vọng giáo dục nước nhà sẽ chuyển mình khi đặt ra một số chương trình mới, tuy nhiên nhiều ý kiến cho rằng, trước hết, Bộ hãy giải bài toán sĩ số để đảm bảo quyền lợi học tập cho học sinh.
28% sinh viên có nguy cơ phải bỏ học khi tăng học phí?
20:13:07 23/11/2018
Một khảo sát của tác giả với trên 1.000 hộ dân ở 11 tỉnh thành đầu năm 2017 cho thấy có tới 28% sinh viên có nguy cơ phải bỏ học nếu tăng học phí.
Trưởng phòng cho giáo viên mượn tiền trong nhà nghỉ bị kỷ luật
20:02:40 23/11/2018
Quyết định kỷ luật thể hiện, vị này đã làm những việc tuy pháp luật không cấm nhưng ảnh hưởng xấu đến uy tín của tổ chức, cơ quan, đơn vị của Đảng.
Giảng đường thế kỷ 19 khó đào tạo nhân lực cho thời 4.0
18:34:15 23/11/2018
Chúng ta đang có những người thầy, cán bộ quản lý của thế kỷ 20, sinh viên của thế kỷ 21 nhưng cơ sở vật chất, giảng đường của trường đại học vẫn đang ở thế kỷ 19.
Phát động giờ lập trình 2018 cho học sinh
18:29:52 23/11/2018
Học sinh Việt Nam sẽ được học tập và tìm hiểu về khoa học máy tính, giúp các em trang bị những kỹ năng cần thiết sẵn sàng cho tương lai, đồng thời tăng cường cơ hội tiếp cận với công nghệ.
Giảng viên suýt mất việc vì… lỗi đánh máy
18:26:44 23/11/2018
4 cán bộ đang công tác tại Học viên Âm nhạc Huế rất bất ngờ khi nhận được thông báo sẽ phải nghỉ việc vì lý do tinh giản biên chế. Sau khi làm đơn phản ảnh lên trên, học viện thừa nhận sai sót và nói rằng lỗi do… đánh máy.
Học sinh bệnh ung thư bị giáo viên buộc ngồi riêng vì… sợ lây
18:16:33 23/11/2018
Một giáo viên tiểu học ở miền đông nam Trung Quốc bị cáo buộc ép một học sinh 11 tuổi đang điều trị bệnh ung thư phải ngồi riêng vì sợ bé lây bệnh cho các bạn cùng lớp.
Bạn đọc viết: Niềm vui của cô giáo mầm non
17:35:35 23/11/2018
Đến hẹn lại lên, vào năm học mới là giai đoạn các cô giáo mầm non chúng tôi cực kỳ vất vả, những khó khăn trong công việc luôn đòi hỏi một tấm lòng yêu trẻ cao độ, một tư duy chuyên nghiệp để lắng nghe và chia sẻ, hòa nhập theo từng niề...
Thí điểm đào tạo mô đun về bảo vệ môi trường trong trường nghề
16:17:26 23/11/2018
Sáng nay 23.11, mô đun đào tạo 'Bảo vệ môi trường, sử dụng năng lượng và tài nguyên hiệu quả' đã được giới thiệu để đưa vào giảng dạy trong các trường nghề.
Những cách gấp giấy dạy trẻ sự sáng tạo
15:32:43 23/11/2018
Với những mẩu giấy nhỏ, bạn có thể hướng dẫn trẻ gấp được một bông hoa hay những món đồ chơi để xả stress sau giờ học.
Bà mẹ Anh dạy bơi cho con từ 12 tuần tuổi
15:24:43 23/11/2018
Khoảng chín tháng tuổi, cô bé ôm lưng mẹ khi mẹ bơi dưới nước, học cách lấy hơi; ba tuổi bé có thể bơi năm mét một mình.
Học tiếng Anh về ngày Black Friday
15:22:38 23/11/2018
Khi thấy một mặt hàng được quảng cáo "money back guarantee", bạn có hiểu ý nghĩa của nó?
Bạn đọc viết: Đừng đem vật chất mà đo lòng thầy!
15:12:36 23/11/2018
Đọc bài viết “Bưu thiếp 20/11 hay phong bì trá hình” cùng những tâm sự trên báo Dân trí, tôi rất đồng cảm với nỗi băn khoăn và trăn trở của tác giả Hà Đông khi nhiều người có cái nhìn lệch lạc về chữ “lễ” trong xã hội hiện đại.
Phú Yên: Chủ động cho học sinh nghỉ học khi bão số 9 đổ bộ
15:10:04 23/11/2018
Ngày 23/11, ông Phạm Văn Cường, giám đốc Sở GD&ĐT tỉnh Phú Yên cho biết, Sở vừa ban hành văn bản gửi các phòng GD&ĐT trên địa bàn tỉnh yêu cầu các đơn vị chủ động trong các biện pháp phòng tránh bão phù hợp, tùy thuộc vào tình hình, diễ...
Bộ Công thương đang làm rõ việc “chống trượt” ngoại ngữ ở trường ĐH Công nghiệp Hà Nội
15:02:14 23/11/2018
Trao đổi với Dân trí ngày 23/11, một cán bộ của Bộ Công thương cho hay, đoàn thanh tra Bộ Công thương đang làm rõ thông tin “chống trượt” ngoại ngữ ở trường ĐH Công nghiệp Hà Nội. Đến thời điểm hiện tại đoàn vẫn chưa có kết luận chính t...
Nghệ sĩ trẻ Việt bất ngờ được Thủ tướng Pháp gửi thư cảm ơn
15:00:03 23/11/2018
Ấn tượng đặc biệt với bản Scherzo số 2 của Chopin do thạc sĩ, nghệ sĩ piano trẻ Lưu Đức Anh biểu diễn ở Văn Miếu - Quốc Tử Giám, mới đây Thủ tướng Pháp Edouard Philippe đã gửi lời cảm ơn và thư chúc mừng đến thạc sĩ Việt.
Nổi tiếng và giàu có như Jessica Alba mà vẫn dạy con nghiêm khắc thế này, bảo sao con không ngoan ngoãn, tự lập
14:52:42 23/11/2018
Cứ tưởng ánh hào quang của Hollywood sẽ cuốn “Thiên thần bóng tối” Jessica Alba vào vòng xoáy công việc và không thể bên cạnh 3 con, nhưng nữ diễn viên tài năng này lại có những cách dạy con đáng ngưỡng mộ.
Những cụm từ tiếng lóng lạ lùng ở Úc khiến bạn cảm thấy như thể mình không hề biết tiếng Anh
14:35:32 23/11/2018
Sự thực là tiếng Anh Úc có giọng điệu và từ vựng rất đặc biệt. Ngay cả những người từ các quốc gia nói tiếng Anh đôi khi cũng cảm thấy khó mà hiểu hết những gì người Úc đang nói. Một trong những nguyên nhân cốt lõi nằm ở tiếng lóng.
ĐH Y khoa Tokyo bị tước chứng chỉ kiểm định chất lượng sau vụ sửa điểm
12:20:48 23/11/2018
Đại học Y khoa Tokyo đã bị tước bỏ chứng chỉ kiểm định chất lượng sau vụ việc bị phanh phui bê bối chỉnh sửa điểm thi để gạt bớt số nữ sinh trúng tuyển.
'Hết bao nhiêu, cô cứ nói em'
12:12:00 23/11/2018
Chuyện người học mang phong bì tiền đến 'cảm ơn' người dạy hoặc người chấm điểm chẳng còn mới lạ trong thế giới học đường. Nhưng đằng sau nó là cả nỗi cay đắng của người thầy...
Trung Quốc: Học sinh bị phạt vì dùng toilet trong giờ ngủ trưa
10:45:40 23/11/2018
Một trường cấp 2 ở Trung Quốc đã quyết định phạt một học sinh sử dụng phòng tắm vào giờ ngủ trưa, khẳng định học sinh này 'vi phạm nội quy', quấy nhiễu các học sinh khác đang nghỉ ngơi.
Học sinh không nơi nào nhận thì đến đây!
10:44:02 23/11/2018
Ở độ tuổi đôi mươi, không học qua sư phạm nhưng các bạn đến với các lớp học tình thương bằng cả tấm lòng để giúp những đứa trẻ khó khăn, không thể đến trường.Có thể bạn quan tâm
Minh Tú thần thái trong bộ quốc phục lạ mắt tại ‘Hoa hậu Siêu quốc gia 2018’
Bộ áo dài mang thông điệp đại đoàn kết dân tộc sẽ xuất hiện trên sân khấu "Hoa hậu Siêu quốc gia 2018".
Tán gia bại sản sau 4 năm ngồi tù oan
Sau 4 năm bị bắt, kinh tế gia đình ông Hùng lâm vào cảnh khó khăn. Người vợ phải ngừng việc kinh doanh để đi kêu oan cho chồng.
Những thông tin cực kỳ hiếm hoi về nữ doanh nhân vừa trở thành vợ Á vương Trương Nam Thành lớn hơn chồng 15 tuổi
Theo một nguồn tin, Thu Huyền hơn Trương Nam Thành tới 15 tuổi. Cô xuất thân từ gia đình hào môn, chuyên về bất động sản và có chỗ đứng trong xã hội...
Thông tin mới nhất về lãi suất tiền gửi tháng 11 ngân hàng SeABank
Trong tháng 11, lãi suất ngân hàng TMCP Đông Nam Á (SeABank) dao động từ 5,1 - 8,2%/năm.
Trưa cười: Vợ phát hoảng vì chồng muốn ngủ riêng
Mời quý vị và các bạn thư giãn buổi trưa với mẩu truyện cười: Vợ phát hoảng vì chồng muốn ngủ riêng.
Chủ nhật của bạn (25/11): Thiên Bình nhạy cảm với ngoại cảnh
Horoscope ngày mới cho biết Thiên Bình đặc biệt nhạy cảm với những tác nhân bên ngoài...
Nghệ sĩ Lê Bình: 'Mong mau bớt đau để viết nốt tự truyện'
Nghệ sĩ gạo cội của màn ảnh nhỏ miền Nam vẫn kiên cường chống chọi căn bệnh ung thư. Những ngày đau nặng Lê Bình phải nằm im một chỗ. Ông chỉ mong bớt đau để dậy viết lách.
Cô giáo Quảng Bình bắt học sinh tát bạn 231 cái có phạm tội hình sự?
Việc cô giáo ở Quảng Bình bắt các học sinh tát bạn đến 231 cái khi học sinh này vi phạm nói tục là phản giáo dục, vi phạm tư cách đạo đức giáo viên, với hành vi trên, liệu cô giáo có bị xử lý hình sự?
Hyoyeon chia sẻ phản ứng của các thành viên SNSD khi nghe bài hát mới của mình, tiết lộ tai nạn khi quay MV
Hyoyeon đã xuất hiện trên một chương trình radio và chia sẻ nhiều thông tin xung quanh ca khúc mới "Punk Right Now".
Những danh lam thắng cảnh làm say lắm lòng người tại Trung Quốc
Xuôi thuyền theo dòng Ly Giang hiền hòa thơ mộng, hòa mình vào thiên nhiên ở Cửu Trại Châu là sự lựa chọn hoàn hảo cho chuyến du lịch của bạn tại đất nước Trung Hoa.
Đưa tờ kết quả xét nghiệm, tôi đã chuẩn bị trước tinh thần nhưng hành động của chồng sắp cưới lại khiến tôi bật khóc
Tờ giấy xét nghiệm với kết quả hãi hùng dường như đã đặt dấu chấm hết cho cuộc sống của tôi.
Mùa đông môi khô nứt nẻ đến đâu bôi thứ này mềm mượt ngay
Thời tiết khô lạnh làm cho môi bạn luôn khô, nẻ, bong tróc da. Có một vài mẹo chữa khô môi nứt nẻ đơn giản mà cực kì hiệu quả bạn có thể tham khảo.
Cô gái tỉnh dậy sau 20 năm hôn mê tiết lộ 'vẫn nhận biết xung quanh'
Sarah Scantlin, Mỹ, nói rằng trong suốt 20 năm hôn mê, cô vẫn nghe và cảm nhận được tất cả những sự việc diễn ra xung quanh.
Thực tế đôi chân "cực phẩm" của Black Pink: Lisa và Rosé gây sốc vì quá gầy, Jennie giữ dáng ổn định nhất
Chân của 4 cô nàng Black Pink liệu có đạt đến độ cực phẩm, hoàn hảo như báo đài, người hâm mộ vẫn thường khen ngợi?
