Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Xuân Phúc vừa phê duyệt Chương trình bảo tồn các loài rùa nguy cấp của Việt Nam đến 2025, tầm nhìn 2030. Mục tiêu bảo vệ và phát triển bền vững các quần thể rùa nguy cấp của Việt Nam và môi trường sống của chúng, góp phần bảo tồn đa dạng sinh học của Việt Nam.
Để thực hiện mục tiêu trên, một số giải pháp sẽ được triển khai trong đó thành lập ba khu bảo tồn loài và sinh cảnh mới cho các loài rùa cạn và rùa nước ngọt nguy cấp. Dự kiến triển khai đối với quần thể rùa Hoàn Kiếm tại thị xã Sơn Tây, thành phố Hà Nội, loài rùa Trung bộ (Mauremys annamensis) tại khu vực huyện Bình Sơn, tỉnh Quảng Ngãi và nhóm các loài rùa hộp thuộc giống Cuora tại khu vực huyện Đông Hòa và Tây Hòa, tỉnh Phú Yên.
Ngoài ra, cơ quan chức năng phối hợp các tổ chức quốc tế sẽ xây dựng, thực hiện các dự án phục hồi quần thể đối với một số loài rùa cạn và rùa nước ngọt thuộc Danh mục loài nguy cấp, quý, hiếm được ưu tiên bảo vệ tại Hà Nội, Quảng Ninh, Thanh Hóa, Nghệ An, Quảng Bình, Thừa Thiên Huế, Quảng Nam, Quảng Ngãi, Phú Yên và Khánh Hòa.
Trước đó, các nhà khoa học sẽ điều tra, đánh giá hiện trạng các loài rùa nguy cấp tại Việt Nam. Nghiên cứu xác định khu vực phân bố của các loài rùa nguy cấp, áp dụng, thử nghiệm các phương pháp nghiên cứu hiện đại hỗ trợ công tác nghiên cứu và bảo tồn các loài rùa nguy cấp tại Việt Nam.
Rùa Hoàn Kiếm được biết đến là loài rùa quý hiếm nhất thế giới. Sau cái chết của cá thể rùa Hoàn Kiếm ở Trung Quốc vào tháng 4 năm nay, cả thế giới chỉ còn 3 cá thể được biết đến. Một cá thể đực ở Trung Quốc. Hai cá thể ở Việt Nam gồm một cá thể ở hồ Đồng Mô (Sơn Tây, Hà Nội) và một cá thể ở hồ Xuân Khanh (Sơn Tây, Hà Nội). Trong đó cá thể rùa Hoàn Kiếm ở hồ Xuân Khanh mới được phát hiện năm 2018 bằng kỹ thuật gene môi trường.
Các nhà bảo tồn của Chương trình Bảo tồn rùa Châu Á (ATP) cũng cho rằng có sự tồn tại của một cá thể rùa Hoàn Kiếm khác ở hồ Đồng Mô, đã được một số nhà bảo tồn tận mắt nhìn thấy. Tuy nhiên điều này là chưa đủ để khẳng định sự tồn tại cá thể rùa Hoàn Kiếm thứ ba ở Việt Nam.
Hình ảnh mới nhất về rùa Hoàn Kiếm ở Hồ Đồng Mô, Sơn Tây, Hà Nội. Ảnh: ATP Trước đó, sau phát hiện rùa ở hồ Xuân Khanh, UBND thành phố Hà Nội cũng ban hành Kế hoạch Bảo tồn các cá thể giải Sin-hoe (rùa Hoàn Kiếm) tại các hồ Đồng Mô và hồ Xuân Khanh giai đoạn 2018-2020, định hướng đến 2030 với mục tiêu lâu dài ngăn chặn sự suy giảm, từng bước phục hồi, cải thiện và tăng số lượng rùa Hoàn Kiếm trên địa bàn thành phố Hà Nội.
Trước mắt tập trung bảo vệ an toàn rùa Hoàn Kiếm tại 2 hồ, nghiên cứu xây dựng cơ sở bảo tồn rùa Hoàn Kiếm đồng thời tiến hành điều tra, xác minh số lượng cá thể, giới tính rùa Hoàn Kiếm tại hồ Đồng Mô và Xuân Khanh. Dự kiến giai đoạn 2021- 2025 sẽ nghiên cứu đặc điểm sinh học, điều kiện tự nhiên, môi trường phù hợp làm căn cứ đề xuất kế hoạch ghép đôi sinh sản, nếu được.
Từ đó đến 2026 sẽ thực hiện các dự án bảo tồn, ghép đôi sinh sản, ương nuôi giống loài rùa Hoàn Kiếm, tiến tới phục hồi quần thể loài rùa quý hiếm nhất thế giới và là biểu tượng tâm linh của người Hà Nội.
Hiện nay, việc phục hồi quần thể rùa Hoàn Kiếm chỉ còn hy vọng ở phía Việt Nam sau cái chết của cá thể rùa cái ở Trung Quốc. Cá thể rùa đực ở Trung Quốc được nhận định quá già và chức năng sinh sản bị ảnh hưởng nghiêm trọng. Tuy nhiên đến nay, phía Việt Nam vẫn chưa xác định được giới tính của 2 cá thể Rùa Hoàn Kiếm còn lại.
