TP - “Không đạt tiêu chuẩn” là nhận xét thẳng thắn của lãnh đạo một doanh nghiệp có hơn 15 năm chuyên cung cấp các linh kiện, thiết bị cho các công ty Nhật Bản ở Việt Nam khi trao đổi với PV Tiền Phong về chất lượng đào tạo và khả năng thích ứng của người lao động sau khi ra trường.
Theo vị này, để có được hơn 500 lao động có chuyên môn cao đang làm việc tại nhà máy của công ty như hiện tại, chi phí đào tạo lại công ty bỏ ra trong những năm qua không dưới vài chục tỷ đồng. Công ty còn phải kết hợp với một đơn vị đào tạo lao động chuyên sâu theo yêu cầu sản xuất của công ty.
Trong các cuộc đối thoại và hội thảo do Chính phủ và các bộ ngành tổ chức trong nhiều năm qua, nhân lực chất lượng cao luôn là một trong 3 điểm nghẽn tăng trưởng được các tổ chức quốc tế và chuyên gia “chỉ mặt, nêu tên” nhiều nhất. Những lời cảnh báo về việc tụt hậu, hay rơi vào trạng thái “bẫy thu nhập trung bình” vì nguồn nhân lực cũng đã được đưa ra. Không ít tập đoàn đa quốc gia đã kêu rất nhiều về việc không tìm được nguồn nhân lực chất lượng cao trong nước cho nhiều vị trí quan trọng.
Thực tế phải nhìn nhận là dù có lợi thế dân số vàng kéo dài trong gần 20 năm qua, nhưng chất lượng nhân lực vẫn luôn là vấn đề nóng trong quá trình phát triển của Việt Nam. Báo cáo Năng lực cạnh tranh toàn cầu của Diễn đàn Kinh tế thế giới cũng cho thấy, Việt Nam luôn xếp ở vị trí không cao trong bảng xếp hạng toàn cầu về phát triển nhân lực và đào tạo.
Kết quả nghiên cứu chuyên sâu của Tổng cục Thống kê năm 2020 cho thấy, từ năm 2009 Việt Nam đã bước vào thời kỳ “cơ hội dân số vàng”. Theo tính toán, thời kỳ này sẽ kéo dài trong vòng 30 năm và là cơ hội duy nhất, “có một không hai” trong quá trình tạo sự đột phá để vươn lên trong phát triển. Nhiều quốc gia trên thế giới đã “thoát nghèo”, chuyển thành quốc gia phát triển, công nghiệp hóa nhanh nhờ có sự đầu tư chiến lược cho nguồn nhân lực chất lượng cao. Câu hỏi: Bao giờ điểm nghẽn về nhân lực chất lượng cao được giải quyết, đến giờ vẫn bỏ ngỏ.
Nghiên cứu cũng đưa ra cảnh báo về việc giai đoạn năm 2026-2039, Việt Nam vẫn trong thời kỳ cơ cấu dân số vàng nhưng tỷ trọng dân số từ 65 tuổi trở lên đã tăng và đạt trên 10%. Nghĩa là từ năm 2026, Việt Nam sẽ bước vào thời kỳ dân số già và nhiều vấn đề sẽ nảy sinh nếu như không có biện pháp cấp kỳ ngay từ bây giờ.
Việc Bộ KH&ĐT cùng Bộ LĐ,TB&XH gần đây có các đề án đào tạo nghề với những lĩnh vực được đánh giá là “hot” theo xu hướng thế giới như: Trí tuệ nhân tạo, robot, dữ liệu lớn, blockchain… cũng là những giải pháp tốt để hướng tới nâng cao chất lượng nguồn nhân lực trong tương lai. Tuy nhiên, cũng không ít ý kiến băn khoăn về việc cơ quan quản lý tính việc đào tạo sẽ do các trường cao đẳng, trung cấp nghề đảm nhận trên cơ sở đặt hàng của Nhà nước, theo các đề án.
Việc cơ quan quản lý hoặc người xây dựng chính sách nếu chỉ “ngồi phòng điều hòa” xây dựng cơ chế, thiếu khảo sát nhu cầu thực tế quy mô lớn và đặt hàng từ chính các doanh nghiệp trong mọi lĩnh vực, sẽ dẫn đến đầu tư ngân sách không hiệu quả. Vì khi đó, kế hoạch đón “Đại bàng” hoặc “Đại bàng” từ chối làm tổ ở Việt Nam chỉ vì mỏi mắt tìm không đủ nhân lực chất lượng cao cũng hoàn toàn có thể xảy ra.
