Tác giả “Bài ca ngất ngưởng” có quãng đời làm quan nhiều thăng trầm, là nhà thơ nổi bật của nền văn học nửa đầu thế kỷ 19.
Nguyễn Công Trứ (1778-1858), tự là Tồn Chất, hiệu Ngộ Trai, biệt hiệu là Hi Văn, người làng Uy Viễn, huyện Nghi Xuân, tỉnh Hà Tĩnh. Theo một số tài liệu, ông sinh ra ở Quỳnh Côi, Quỳnh Phụ (Thái Bình), đến năm 10 tuổi mới theo gia đình về quê cha ở Hà Tĩnh.
Năm 2018 là chẵn 240 năm ngày sinh và 160 năm mất Nguyễn Công Trứ. Nhân dịp này, một số hoạt động được tổ chức để tưởng nhớ ông, gần nhất là hội thảo “Nguyễn Công Trứ với lịch sử, văn hóa Việt Nam nửa đầu thể kỷ XIX” được tỉnh Hà Tĩnh phối hợp với Đại học Quốc gia Hà Nội tổ chức vào ngày 24/11.
Đỗ Giải nguyên ở tuổi 41, con đường làm quan nhiều thăng trầm
Từ nhỏ, Nguyễn Công Trứ đã sống trong cảnh nghèo khó nhưng luôn nuôi ý tưởng giúp đời, lập công danh, sự nghiệp. Mãi đến năm 1819, khi đã 41 tuổi, Nguyễn Công Trứ mới thi đỗ Giải nguyên và được bổ làm quan. Theo Danh nhân Việt Nam, ông làm quan ở các triều vua Minh Mạng, Thiệu Trị, Tự Đức, nổi tiếng là thanh liêm, chính trực, tài trí hơn người.
Ông bắt đầu sự nghiệp làm quan với chức Hành tẩu Sử quán rồi dần lên tới các chức thượng thư, tổng đốc vì những thành tích trong quân sự và kinh tế. Thế nhưng, cũng nhiều lần, Nguyễn Công Trứ bị giáng phạt, thậm chí giáng liền ba bốn cấp, có lần bị phạt đi làm binh ở miền ven biên giới Quảng Ngãi.
Năm thứ 11 thời vua Minh Mạng, Nguyễn Công Trứ “được thụ Hữu Tham tri bộ Công, tạm giữ ấn triện bộ Hình, bỗng lại giáng làm Hữu thị lang, sung làm công việc Nội các. Lại nhân việc bị tội giáng bổ kinh huyện, rồi thăng lang trung phủ Nội vụ”. Có thể thấy, chỉ trong một năm, ông đã thăng giáng chức nhiều lần.
Năm 1847, ở tuổi 70, Nguyễn Công Trứ xin về hưu nhưng vua Thiệu Trị không cho. Đến năm 1848, dưới thời vua Tự Đức, ông mới được về hưu hẳn. Thế nhưng, đến năm Mậu Ngọ (1858), khi thực dân Pháp nổ súng tấn công Đà Nẵng, tuy đã 80 tuổi, ông vẫn tha thiết xin vua Tự Đức được tòng quân đi đánh giặc. Nhưng thấy ông tuổi già sức yếu, vua đã không chuẩn y.
Tranh vẽ Nguyễn Công Trứ. Ảnh: Báo Hà Tĩnh
Lập ra hai huyện Tiền Hải và Kim Sơn
Nguyễn Công Trứ nhận thấy nhu cầu bức thiết của dân nghèo là cần có ruộng đất để sinh nhai đồng thời quan sát thấy nhiều nơi ruộng đất mênh mông lại hoang hóa, ông dâng sớ trình bày về việc cần vỡ ruộng hoang.
Bản sớ có đoạn “Ngày nay những dân nghèo túng, ăn dưng chơi không, khi cùng thì họp nhau trộm cướp, cái tệ không ngăn cấm được. Trước thần đến Nam Định thấy ruộng bỏ hoang ở các huyện Giao Thủy, Chân Định mênh mông bát ngát. Ngoài ra còn không biết mấy nghìn trăm mẫu hỏi ra thì dân địa phương muốn khai khẩn nhưng phí tốn nhiều, không đủ sức làm. Nếu cấp cho tiền công thì có thể nhóm họp dân nghèo mà khai khẩn, nhà nước phí tốn không mấy mà mối lợi tự nhiên sẽ đến vô cùng”, Đại Nam thực lục viết lại.
Trong bản sớ, ông cũng nói rằng phàm đất hoang có thể khai khẩn được, cho những người địa phương giàu có chia nhau trông coi công làm, chiêu mộ những dân nghèo các hạt đến khai khẩn, rồi cấp cho tiền công để làm cửa nhà, mua trâu bò nông cụ, cấp tiền gạo lương tháng trong hạn 6 tháng. Ngoài mức chu cấp ấy, người dân làm lấy mà ăn, 3 năm thành ruộng, đến chiếu lệ tư điền thì đánh thuế.
Đầu năm 1828, vua Minh Mạng lệnh cho Nguyễn Công Trứ giữ chức Dinh điền sứ. Đến Tiền Châu (Nam Định), Nguyễn Công Trứ nhanh chóng bắt tay vào việc khai hoang. Tháng 10, ông đã thành lập một huyện mới có tên là Tiền Hải thuộc phủ Kiến Xương, tỉnh Nam Định. Sau khi thành công, nhận thấy ở các huyện Yên Khánh, Yên Mô thuộc Ninh Bình một dải bãi biển còn nhiều đất hoang rậm, ông xin đến đo đạc. Đến tháng 3/1829, ông bắt đầu đặt huyện Kim Sơn.
Ngoài việc khai khẩn đất đai, Nguyễn Công Trứ còn có công làm yên những cuộc khởi nghĩa nông dân của Phan Bá Vành ở Nam Định, của Nùng Văn Vân ở Tuyên Quang… Ông chăm lo cho cuộc sống đói nghèo của nông dân, đề nghị “đặt nhà học” cho con em nhân dân, “đặt xã thương” ở các làng để quản lý thóc gạo và rất nhiều công việc khác nhằm đảm bảo cuộc sống cho dân.
‘Bài ca ngất ngưởng’ và những vần thơ ngông để đời
Không chỉ là nhà quân sự, nhà khẩn hoang, Nguyễn Công Trứ còn là nhà thơ nổi bật trong nền văn học Việt Nam nửa đầu thế kỷ 19. Ông có tài, lại là người của hành động. Trải qua nhiều thăng trầm, Nguyễn Công Trứ hiểu sâu sắc nhân tình thế thái đương thời. Ông đưa những suy ngẫm của mình vào thơ ca, thể hiện khí phách ngang tàng, tài hoa.
Thơ ca của Nguyễn Công Trứ xoay quanh các chủ đề như chí nam nhi, cảnh nghèo và thế thái nhân tình hay triết lý hưởng lạc. Có những câu thơ mà chỉ cần nhắc tới là người đời nghĩ ngay tới ông như “Đã mang tiếng ở trong trời đất/ Phải có danh gì với núi sông”, hay “Trời đất cho ta một cái tài/ Giắt lưng dành để tháng ngày chơi”.
Là người đào hoa, Nguyễn Công Trứ cũng có nhiều vần thơ, lời ca về thế thái nhân tình như “Thế thái nhân tình gớm chết thay/ Lạt nồng trông chiếc túi vơi đầy/ Hễ không điều lợi không thành dại/ Đã có đồng tiền dở cũng hay”. Hay trong bài “Bỡn nhân tình”, ông viết “Tau ở nhà tau, tau nhớ mi/ Nhớ mi nên phải bước chân đi/ Không đi mi nói: răng không đến?/ Đến thì mi nói: đến làm chi”.
Nổi tiếng bậc nhất trong các áng thơ ca của Nguyễn Công Trứ có thể kể đến “Bài ca ngất ngưởng” – tác phẩm được đưa vào chương trình Ngữ văn THPT. Bài thơ thể hiện cuộc đời làm quan thăng trầm của ông, đồng thời cho thấy sự ngất ngưởng, cái ngông của bậc dũng tướng.
“Vũ trụ nội mạc phi phận sự
Ông Hi Văn tài bộ đã vào lồng.
Khi Thủ khoa, khi Tham tán, khi Tổng đốc Đông,
Gồm thao lược đã nên tay ngất ngưởng.
Lúc bình Tây cờ đại tướng,
Có khi về Phủ doãn Thừa Thiên.
Đô môn giải tổ chi niên,
Đạc ngựa bò vàng đeo ngất ngưởng.
…
Nghĩa vua tôi cho trọn vẹn đạo sơ chung,
Trong triều ai ngất ngưởng như ông”!
Dương Tâm
Theo VNE
Tin mới nhất
Chính phủ đồng ý chủ trương thành lập một trường ĐH tư thục tại TPHCM
10:12:25 29/11/2018
Ngày 28/11, Thủ tướng Chính phủ vừa ban hành văn bản về việc chủ trương cho phép thành lập Trường ĐH Đại Việt Sài Gòn. Theo đó, Thủ tướng Chính phủ đồng ý chủ trương thành lập Trường ĐH Đại Việt Sài Gòn là trường đại học tư thục hoạt độ...
Bạo lực học đường: Sự vô cảm ngày càng lớn trong học sinh thuộc về nhà trường
10:10:29 29/11/2018
Một trong những giải pháp quan trọng nhất để giải quyết tình trạng bạo lực học đường, ngăn ngừa vô cảm trong học sinh, Ths Hoàng Việt Hùng, trường ĐH Cảnh sát nhân dân cho rằng, thuộc về nhà trường, đây được xem là yếu tố có vai trò qua...
Cách gọi con đực, con cái và con non trong tiếng Anh
09:04:04 29/11/2018
Hổ đực là "tiger", hổ cái là "tigress" còn hổ con là "tiger cub".
Quảng Trị: Nhiều trường mầm non thiếu cô nuôi, giáo viên đứng lớp kiêm... “đứng bếp”
09:01:30 29/11/2018
Tình trạng thiếu nhân viên nuôi dưỡng ở các trường mầm non tại Quảng Trị thời gian qua khiến một số trường phải bố trí giáo viên đứng lớp vào bếp, vì chưa tuyển được hợp đồng.
Tiến sĩ 9x Việt tại Singapore tối ưu hoá thành công pin lưu trữ năng lượng tái tạo
08:57:54 29/11/2018
Tiến sĩ Nguyễn Duy Tâm (ĐH Nanyang, Singapore) giải quyết bài toán khó về lưu trữ và sử dụng năng lượng Mặt trời ở quy mô công nghiệp, cùng với một số giải pháp đồng bộ để giảm thiểu sự tiêu hao năng lượng điện tiêu thụ cho việc chống n...
Hàn Quốc: Giáo viên bị bắt vì tiết lộ đề thi cho con gái của mình
08:24:27 29/11/2018
Một tòa án địa phương đã ban hành lệnh bắt giữ một giáo viên từ trường Trung học Nữ sinh Sookmyung (Gangnam, Seoul) vì bị cáo buộc tiết lộ các câu hỏi thi cho các con gái song sinh của mình theo học cùng một trường.
Ninh Bình: Bị ung thư, cô giáo mầm non vẫn gắng gượng ươm mầm xanh cho đời
08:17:25 29/11/2018
Dù bị ung thu tuyến giáp, cô Triệu Thị Nhung - giáo viên mầm non ở Ninh Bình vẫn gắng vượt qua số phận, ngày ngày đến trường, bám lớp dạy học, ươm những mầm xanh cho đời.
Học tiếng Anh: Muôn kiểu "lý do" và các cách nói thú vị không thể bỏ qua!
20:24:28 28/11/2018
Các kiểu “lý do” trong tiếng Anh được dùng trong tiếng Anh một cách phổ biến khi bạn có ý muốn từ chối một lời đề nghị nào đó từ người khác, đơn giản vì bạn không thích hoặc những lý do khác.
Các đại học địa phương tại Hàn Quốc “khát” sinh viên nước ngoài
20:20:21 28/11/2018
Theo Bộ Giáo dục Hàn Quốc, số liệu thống kê năm 2018 về tuyển sinh đại học trong nước đã ghi nhận mức thấp nhất kể từ năm 2010, chỉ có 311.125 tân sinh viên đại học trong năm nay. Tổng số sinh viên hiện đang theo học tại các trường đại ...
Chọn nghề năm 2019: Nên xóa bỏ định kiến nghề danh giá
20:14:11 28/11/2018
“Nghề danh giá là nghề đem lại giá trị cho xã hội, phát triển và đáp ứng nhu cầu của cá nhân, giữ được nhân cách con người tốt đẹp. Như vậy, không nên so sánh nghề này với nghề kia bởi nghề nào đáp ứng được những tiêu chí đó cũng đều da...
4 lí do giáo dục STEM được nhắc nhiều nhưng chưa triển khai rộng ở Việt Nam
20:11:45 28/11/2018
Bên cạnh phân tích nguyên nhân, các nhà khoa học Việt Nam trong và ngoài nước tại Diễn đàn Tri thức trẻ Việt Nam toàn cầu cũng phân tích thực tiến phát triển STEM trên thế giới, đề xuất biện pháp phát triển STEM tại Việt Nam, không chỉ ...
Nhờ cô, tôi vượt qua nỗi xấu hổ quay cóp
17:30:21 28/11/2018
Tự thỏa mãn và tự thưởng cho mình bằng nhiều ngày rong chơi, tôi bắt đầu trượt dài trong học tập. Và rồi tôi quay cóp...
Có ai nghe thấy người thầy đang kêu cứu?
17:25:02 28/11/2018
Sau những câu chuyện buồn trong giáo dục thời gian qua, có khi nào chúng ta tự hỏi: phải chăng giáo viên đang thiếu trầm trọng những khóa đào tạo kỹ năng cũng như làm chủ cảm xúc của mình khi đứng lớp?
Độc đáo thư viện thân thiện
16:31:15 28/11/2018
Hơn 30 thư viện độc đáo được đầu tư tại Tây Ninh giúp cho các em học sinh tiểu học thích thú và dần hình thành thói quen đọc sách bởi mọi thứ bên trong đều thân thiện.
Học sinh Hà Nội giành 6 huy chương vàng cuộc thi khoa học quốc tế
16:27:31 28/11/2018
Cả 60 học sinh của 3 trường THCS thuộc quận Hoàn Kiếm (Hà Nội) tham dự cuộc thi khoa học quốc tế lần thứ nhất đều đạt thành tích cao, trong đó có 6 huy chương vàng.
Cần giáo dục gì cho học sinh?
16:22:59 28/11/2018
Ngày trước, chuyện thầy phạt trò bằng những hình thức kỷ luật nghiêm khắc là bình thường. Có những hình thức mà giờ nghĩ tới ta cũng thấy sợ, như dùng thước kẻ đánh vào ngón tay, hay bắt quỳ 'thớt mít'...
Ngôi trường nuôi dưỡng thần đồng ở Mexico
15:12:47 28/11/2018
Dafne Almazán (16 tuổi) là một trong những người thực hiện sứ mệnh kích thích tài năng trẻ của đất nước phát triển, nhằm ngăn chặn chảy máu chất xám.
Thông tin mới nhất về tuyển sinh năm 2019 của ĐH Quốc gia TPHCM
14:33:04 28/11/2018
Chiều 27/11, ĐH Quốc gia TPHCM tổ chức tổng kết tuyển sinh đại học chính quy năm 2018 và phương hướng tuyển sinh năm 2019. Theo dự kiến, tổng chỉ tiêu tuyển sinh là 16.000 trong đó 40% chỉ tiêu xét tuyển từ kết quả kỳ thi đánh giá năng ...
Ấn Độ cấm bài tập về nhà và giảm sức nặng của cặp sách
11:33:56 28/11/2018
Chính phủ lo ngại trẻ sẽ chịu tổn thương về cột sống và dễ bị gù nếu mang quá nhiều sách vở trong cặp.
Những cụm từ với 'go' trong tiếng Anh
11:32:09 28/11/2018
Chúng ta nói "go home", "go abroad" nhưng sẽ phải dùng "go to" đối với "jail", "university", "work".
Thanh Hóa: Vụ nghi hiệu trưởng ăn chặn tiền hỗ trợ của giáo viên: Đã chi trả lại đầy đủ!
11:25:35 28/11/2018
Sau báo Dân trí có bài phản ánh về việc hiệu trưởng Trường THCS thị trấn Lang Chánh (huyện Lang Chánh, Thanh Hóa) bị tố ăn chặn tiền hỗ trợ của giáo viên, hiệu trưởng trường này đã chi trả lại đầy đủ cho các giáo viên vào chiều ngày 26/...
Những giải thưởng và xếp hạng quốc tế gọi tên tổ chức giáo dục FPT
10:21:57 28/11/2018
Chính thức ra mắt năm 2016 song Tổ chức Giáo dục FPT - FPT Edu đã có gần 20 năm đóng góp cho sự nghiệp giáo dục Việt Nam.
Khánh Hòa: Cầu bị tháo dỡ do mưa lũ, hàng chục học sinh đi học bằng đò
10:19:42 28/11/2018
Hàng chục học sinh ở xã Vĩnh Ngọc (TP Nha Trang, Khánh Hòa) đã phải đi học bằng đò ngang sau khi một cây cầu gỗ bị tháo dỡ do ảnh hưởng bởi mưa lũ.
Miễn học phí THCS: Không phải mấy chục ngàn thì không cần giảm!
10:13:10 28/11/2018
Việc thụ hưởng miễn học phí ở bậc THCS có thể xem quyền lợi của học sinh, trách nhiệm của nhà nước. Không thể nói vì đóng nhiều khoản thì cần gì giảm mấy chục học phí mà không bỏ việc thu học phí. Tuy nhiên, việc miễn học phí phải đi cù...
Bạn đọc viết: Từ vụ 231 cái tát: Áp lực thi đua trong nhà trường đáng sợ đến mức nào?
10:09:56 28/11/2018
231 cái tát giáng xuống má của một nam học sinh lớp 6 ở Quảng Bình vẫn đang làm dư luận bàng hoàng, phẫn nộ. Đúng như một nhận định đầy chua xót trên báo Dân Trí: “Lòng tin giáo dục trôi theo 231 cái tát!”.
Sẵn sàng đón nhận chính sách tự chủ đại học
09:02:23 28/11/2018
Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Giáo dục đại học được Quốc hội thông qua và sẽ có hiệu lực từ ngày 1/7/2019. Luật được Quốc hội thông qua đáp ứng mong mỏi của các trường đại học, trong đó có chính sách về tự chủ. Hiện, các tr...
Công nghệ giáo dục: Bài 22: Cái bắt đầu trong lịch sử cũng là cái mở đầu trong logic
08:58:14 28/11/2018
"Cái bắt đầu trong lịch sử cũng là cái mở đầu trong logic (Hegel). Dùng mệnh đề này cho giáo dục, tôi coi lịch sử - Vật thật là cái có trước, triết học – Vật thay thế có sau. Tuy nhiên, thiết kế công nghệ giáo dục thì tôi dùng cả thứ tự...
Giáo viên bắt học sinh đánh bạn và những cái chết thương tâm
08:48:14 28/11/2018
Trường học không còn an toàn khi giáo viên đánh học sinh hoặc yêu cầu trẻ "đánh hội đồng" bạn. Nhiều em qua đời khi tuổi còn quá trẻ bởi tội ác trong môi trường sư phạm.
Canada: Hơn 50.000 sinh viên biểu tình vì thực tập sinh không được trả lương
08:35:45 28/11/2018
"Tuần này, chúng tôi đình công để yêu cầu trả tiền cho tất cả thực tập sinh, ở tất cả các cấp độ công việc của họ", Amelie Poirier, một nhà hoạt động trong hiệp hội sinh viên tại Quebec, Canada nói.
Hà Nội chính thức chốt nhà thầu chương trình sữa học đường, bắt đầu triển khai thực hiện từ đầu năm 2019
08:30:46 28/11/2018
Công ty CP Sữa Việt Nam Vinamilk là đơn vị trúng thầu chương trình "sữa học đường" với tỷ lệ hỗ trợ của đơn vị trúng thầu là 23% (mức hỗ trợ cao hơn so với mức mời thầu của Sở GD-ĐT 3%). Đơn giá trúng thầu 1 hộp sữa là 6.286 đồng. Nhà t...
Thanh Hóa: Vụ hiệu trưởng xúc phạm giáo viên vì xin công khai tài chính: Sở Nội vụ đề nghị huyện làm rõ
17:38:28 27/11/2018
Liên quan đến việc bà Thiều Thị Hà, Hiệu trưởng Trường Mầm non Đông Thanh (huyện Đông Sơn, Thanh Hóa) dù có nhiều sai phạm về tài chính và chửi bới xúc phạm giáo viên nhưng vẫn được UBND huyện Đông Sơn tiến hành làm quy trình bổ nhiệm l...
Thí sinh nên chọn nghề gì trong thời cuộc 4.0?
17:35:36 27/11/2018
Cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 tác động mạnh đến việc làm của người lao động, không chỉ thay thế những công việc nặng nhọc mà cả những công việc đòi hỏi chuyên môn cao như luật sư, các nhà phân tích tài chính, bác sĩ, nhà báo, kế toán… ...
Northstar đầu tư 50 triệu USD vào tổ chức giáo dục Topica để đào tạo trực tuyến
17:33:21 27/11/2018
Khoản đầu tư này tiếp tục khẳng định vị thế dẫn đầu Đông Nam Á của một startup Việt Nam, và thúc đẩy sứ mệnh đưa đào tạo trực tuyến chất lượng cao đến hàng triệu người học trong và ngoài khu vực.
Chủ tịch Quốc hội: 'cải cách không phải phá bỏ hết nền tảng giáo dục'
16:41:26 27/11/2018
Tại buổi tiếp xúc cử tri của Đoàn đại biểu Quốc hội TP Cần Thơ sáng 27-11, cử tri quận Cái Răng (Cần Thơ) bày tỏ không đồng tình về cách sử dụng sách giáo khoa, cải tiến tiếng Việt cũng như ký hiệu "tròn tròn vuông vuông" .
Vẽ đường cho con... chạy trong 'thế giới' iPhone, Ipad
16:34:05 27/11/2018
Việc trẻ em tiếp cận sớm với các thiết bị điện tử như điện thoại thông minh, máy tính bảng và các nội dung giải trí trên TV, trên mạng Internet là điều không thể tránh khỏi.
Giáo viên áp lực từ hàng chục cuộc thi trong nhà trường
13:11:35 27/11/2018
Phong trào, cuộc thi nào cũng tốn thời gian của giáo viên, học sinh, nhưng nếu trường, giáo viên không tham gia thì bị phê bình, trừ điểm thi đua.
Học tiếng Nhật: Tổng hợp kiến thức ngữ pháp bài 5 giáo trình Minna no Nihongo
12:59:55 27/11/2018
Trong bài hôm nay, bạn hãy cùng tìm hiểu các động từ chỉ sự di chuyển qua ngữ pháp tiếng Nhật bài 5 trong bộ giáo trình Minna no Nihongo nhé.
Sinh viên thiếu kỹ năng, trường đại học vẫn chưa rõ phải dạy gì
10:46:04 27/11/2018
Thiếu kỹ năng mềm là một trong những nguyên nhân khiến nhiều sinh viên mới tốt nghiệp không được tuyển dụng. Nhưng hiện nhiều trường đại học vẫn chưa xác định được kỹ năng cần thiết để trang bị cho sinh viên.
Chia sẻ của giáo viên: Nghề dạy học và những áp lực
08:42:37 27/11/2018
Dư âm ngày Nhà giáo Việt Nam 20/11 còn đọng lại trong kí ức những người làm nghề dạy học bao niềm vui, bao kỷ niệm ân tình nhưng hẳn cũng không ít những khó khăn, áp lực... Ở bài viết này, tôi xin giãi bày những áp lực đang đè nặng xuốn...
Thanh Hóa: Vụ trường bị tố “móc túi” phụ huynh: Đoàn kiểm tra chỉ rõ nhiều vi phạm
08:40:07 27/11/2018
Liên quan đến việc Trường THCS Đông Thọ (TP. Thanh Hóa) bị tố “móc túi” phụ huynh, mới đây đoàn kiểm tra của Phòng GD&ĐT đã vào cuộc và chỉ ra nhiều vi phạm tại trường này.
